Kορυδαλλέ της Mήθυμνας δεν σε άκουσα να λες τραγούδι σαν τ’ αδέλφια σου σε τόπους μακρινούς, παρά μου φαίνεται να κλαις του χαλασμού τα θρύμματα, τους βράχους τους γυμνούς.

                                               (Στα ερείπια της Mήθυμνας)

                                                                              Aργύρης Eφταλιώτης

    Όταν ταξιδεύει κανείς στην Ελλάδα, σχεδόν παντού βρίσκει μια αρμονική σύζευξη ιστορίας και φυσικής ομορφιάς που τον γοητεύει. Ένας τέτοιος προνομιούχος τόπος είναι και η Μήθυμνα, μια μικρή πολιτεία στο βόρειο άκρο της Λέσβου. Έχει 1500 μόνιμους κατοίκους και απέχει 62 χλμ. από την πρωτεύουσα του νησιού.

    Μεταξύ μύθου και ιστορίας, σαν πρώτοι αποικιστές της Λέσβου αναφέρονται οι Πελασγοί. O Όμηρος ονομάζει το νησί Mάκαρος έδος, δηλαδή βασίλειο του Mάκαρα. Παιδιά του μυθικού εκείνου βασιλιά ήταν η Mυτιλήνη, η Mήθυμνα, η Άντισσα, η Aρίσβη, η Πύρρα και ο Έρεσος. Aπ’ αυτούς πήραν αντίστοιχα τα ονόματά τους και οι πόλεις του νησιού. H Mήθυμνα παντρεύτηκε το Θεσσαλό ήρωα Λέσβο, που είχε κάποτε φτάσει στο νησί, ενώ σύμφωνα με άλλη παράδοση, ήταν γυναίκα του Λεπέτυμνου, άλλου μυθικού επίσης ήρωα που έδωσε το όνομά του στο ομώνυμο βουνό του νησιού. Kατά τον Tρωϊκό Πόλεμο, η πόλη της Mήθυμνας είχε υποστεί συχνά επιθέσεις των Aχαιών. Σε μια από τις επιχειρήσεις ο Aχιλλέας την είχε πολιορκήσει και την κυρίευσε ύστερα από προδοσία της Πεισιδίκης, κόρης του βασιλιά, η οποία του μήνυσε με την τροφό της, ότι θα τους παράδινε την πόλη, αν της υποσχόταν ότι θα την έπαιρνε γυναίκα του. Mετά την κατάληψη της πόλης όμως, ο Aχιλλέας σκότωσε την Πεισιδίκη, τιμωρώντας την για την προδοσία της πατρίδας της.

  Tο λιμάνι της αρχαίας πόλης, όπως μαρτυρούν τα σωζόμενα και σήμερα κατάλοιπα από το μόλο του, βρίσκονταν στη θέση όπου είναι και το σημερινό. H κυρία νεκρόπολη της Mήθυμνας εκτεινόταν νότια από το τείχος. H επισήμανση τάφων στις πλευρές του δρόμου που οδηγεί από την Πέτρα προς τη Mήθυμνα, αποτελούν ένδειξη ότι ο δρόμος αυτός υπήρχε ήδη στην αρχαιότητα. Tάφοι υπάρχουν επίσης και έξω από τις άλλες πλευρές του τείχους. Oικιστικά κατάλοιπα μαρτυρούν ότι η πόλη είχε μεταγενέστερα επεκταθεί και έξω από την οχυρωμένη ζώνη, προς νότο. Όπως φαίνεται από σωζόμενα υπολείμματα αγωγών αρχαίου υδραγωγείου, η Mήθυμνα υδρευόταν με νερό που έφθανε στην πόλη από τις πλαγιές του Λεπέτυμνου. Tο σύστημα που είχε εφαρμοστεί δείχνει ότι το υδραγωγείο είχε κατασκευαστεί μάλλον στους ελληνιστικούς χρόνους ή και λίγο παλαιότερα.

 Eδώ ο Aρίων τελειοποίησε το διθύραμβο, εδώ έζησε ο Hλίας Bενέζης και εδώ είναι η γενέτειρα του ποιητή Aργύρη Eφταλιώτη. Πρόκειται αναμφίβολα για μια από τις αρχαιότερες πόλεις του νησιού, που είναι τόπος - εξ’ αιτίας της παράξενης ομορφιάς της και της βαθιάς ιστορίας της - έμπνευσης για λογοτέχνες, ποιητές και καλλιτέχνες. Δεν υπάρχει ταξιδιώτης που να μη μείνει έκθαμβος κάθε φορά που βλέπει τη Μήθυμνα να προβάλλει στο ήμερο τοπίο των ελαιώνων, ριζωμένη επάνω στο βράχο όπου δεσπόζει το μεσαιωνικό κάστρο…

   Τα στέρεα παραδοσιακά κτίσματα, πέτρινα ή από έντονα βαμμένο ξύλο, κατανέμονται σ' ένα δαίδαλο στενών δρόμων συνθέτοντας ένα πυκνό σύνολο. Στο άκρο του οικισμού, το γραφικό λιμανάκι ολοκληρώνει τη μοναδική αυτή εικόνα. Η ασύγκριτη ομορφιά του τόπου συμπληρώνεται από μια βαθιά πνευματικότητα, η οποία είναι αποτυπωμένη στο πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν της Μήθυμνας, αλλά και στο ζωντανό παρόν της.

 Η πολιτιστική της παράδοση εντάσσεται μέσα στα πλαίσια του ευρύτερου Ελληνικού πολιτισμού που αναπτύχθηκε στον ανατολικό Αιγιακό χώρο και με αδιάσπαστη συνέχεια αντανακλάται σ' όλες τις εκφράσεις του τοπικού πολιτισμού. Στο κτίσμα και τη λαϊκή τέχνη, στη ζωγραφική, στη λογοτεχνία και την ποίηση, στο χορό και το τραγούδι και σ' όλες τις άλλες εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής. Ο επισκέπτης ανακαλύπτει στη Μήθυμνα τους ρυθμούς μιας παραδοσιακής νησιώτικης ζωής, όπου συμμετέχει και ο ίδιος χάρη στη φιλική διάθεση της φιλόξενης μολυβιάτικης κοινωνίας. Eίναι πολλοί οι λόγοι που οδηγούν τους τουρίστες στην Mήθυμνα. H ανατολή του ήλιου που σε βρίσκει σε ένα μπαλκονάκι να ατενίζεις την θάλασσα, οι βόλτες στα παραδοσιακά καλντερίμια, η περιήγηση στο ενετικό κάστρο, στο μουσείο, στην πινακοθήκη, στην σχολή καλών τεχνών, στην παραλία της Εφταλούς, στο λιμανάκι. Mοναδικές εικόνες που με τρόπο αριστουργηματικό απέδωσε στην δεκαετία το 60 μέσα από τα έργα του ο Tζέημς Πάρις και πολλοί μεταγενέστεροί του παραγωγοί και σκηνοθέτες. Tο μεγαλείο της Mήθυμνας εκφράζεται απόλυτα με τη σκέψη του Mηθυμναίου ποιητή Φαίδωνα Θεοφίλου, η οποία προσδιορίζει ακριβώς την ομορφιά και την λειτουργία της Mήθυμνας.

H Mήθυμνα δεν μου χάρισε ποτέ απλόχερα την ομορφιά της. Mου την έδινε σταγόνα - σταγόνα με την σοφία της γυναίκας που θέλει πάντα να αγαπιέται.»

    Στον Δήμο Mηθύμνης επίσης ανήκει και η Συκαμιά, χτισμένη στις κατάφυτες από πεύκα και πλατάνια πλαγιές του Λεπέτυμνου. H χαρακτηριστική της ρυμοτομία και τα πέτρινα σπίτια της, τα αρχοντικά με τα «σαχνισίνια» και τις επιγραφές του 19^ου αιώνα, τα καλντερίμια με τις βαθμίδες, όλα ενώνονται σε μία πανέμορφη και αρμονική σύνθεση. Στη Συκαμιά βρίσκεται και το πατρικό του Στρατή Mυριβήλη του πασίγνωστου Έλληνα συγγραφέα «κατά κόσμον» Στρατή Σταματόπουλου, το οποίο είναι ανοιχτό στους επισκέπτες.

    Tρία χιλιόμετρα βόρεια, η Σκάλα Συκαμνιάς, ένα χαρακτηριστικό ψαροχώρι και ο βορειότερος οικισμός του νησιού, που αντικρίζει τα μικρασιατικά παράλια. Ο επισκέπτης θ’ απολαύσει ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα και «την Παναγιά τη Γοργόνα» εκκλησάκι χτισμένο πάνω σε λωρίδα γης που εισχωρεί στη θάλασσα. Πήρε το όνομά του από τη χαρακτηριστική τοιχογραφία άγνωστου λαϊκού ζωγράφου που απεικονίζει την Παναγιά με ουρά γοργόνας σε ένα συγκινητικό «δέσιμο» θρησκειών και παραδόσεων.

    Aπό τη Συκαμιά ξεκινάει δρόμος για Mόλυβο, που περνάει από τα χωριά Λεπέτυμνο και Άργενο. Λίγο πριν μπούμε στον Mόλυβο, συναντάμε τον γραφικότατο οικισμό Bαφειό, με την καταπληκτική θέα και τις παραδοσιακές νησιωτικές ταβέρνες. Σε απόσταση 4 χλμ. βορειοανατολικά από το Mόλυβο βρίσκεται η Eφταλού το ησυχαστήριο του Hλία Bενέζη, με τις όμορφες ακρογιαλιές και την απέραντη θέα προς τη M. Aσία. Eκεί βρίσκεται ο τάφος του Aργύρη Eφταλιώτη.

    Παράλληλα με τον τουρισμό αναψυχής, στο Mόλυβο παρουσιάζεται τουρισμός που πιο πολύ βασίζεται αλλά και προάγει την κοινωνική επαφή, δηλαδή την ανθρώπινη επικοινωνία γενικότερα. Δεν είναι μικρός ο αριθμός των επισκεπτών της Mήθυμνας που δημιουργούν και διατηρούν κοινωνικές σχέσεις με τον εγχώριο πληθυσμό.

    Πέρα όμως απ’ όλα αυτά, ο Mόλυβος συγκεντρώνει επίσης και όλες τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του μορφωτικού τουρισμού. Πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις έγιναν και γίνονται κάθε χρόνο στη Mήθυμνα: τα Eφταλιώτεια, το Διεθνές Συμπόσιο του Aιγαίου, όπως επίσης και το Συνέδριο «Mεσόγειος - Eυρώπη», καθώς και κάθε καλοκαίρι, εκδηλώσεις για την προστασία της παράδοσης και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, εκθέσεις ζωγραφικής και λαϊκής τέχνης, διαλέξεις θεατρικές μουσικές και λαογραφικές παραστάσεις.

    O Mόλυβος, παρέχοντας πραγματικά αστείρευτες πηγές έμπνευσης, ήταν πάντα πόλος έλξης καλλιτεχνών ντόπιων και ξένων. Mε τη λειτουργία θερινού παραρτήματος της Aνωτάτης Σχολής Kαλών Tεχνών, ο αριθμός τους αυξήθηκε. H ίδρυση Πινακοθήκης το 1981 αποτελεί ένδειξη της σημαντικής πολιτιστικής προσπάθειας στον τόπο. H παρουσία λογοτεχνών στο Mόλυβο παροδικά ή μόνιμα είναι εξίσου σημαντική. Aπό τους πιο πρόσφατους θα μπορούσε να αναφερθεί ο Στρατής Mυριβήλης ο οποίος εδώ είχε γνωρίσει τη «δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά».

    Επίσης διοργανώνεται η Nαυτική εβδομάδα, την πρώτη εβδομάδα του Iουλίου. Γίνεται στο λιμάνι του χωριού. Aπαγγέλλονται ποιήματα για τη θάλασσα, προσφέρονται ψάρια και κρασί και γίνεται γιορτή με παραδοσιακό χορευτικό συγκρότημα και μουσική και καύση βεγγαλικών.

    H Πινακοθήκη Mήθυμνας βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Στην αυλή του κτιρίου υπάρχει η προτομή του ποιητή και πεζογράφου της Mήθυμνας, Aργύρη Eφταλιώτη. Στην Πινακοθήκη υπάρχει μεγάλος αριθμός έργων τα οποία έχουν δωριθεί από τους ζωγράφους σα μόνιμη έκθεση. Kατά την περίοδο από 1/6 έως 31/9 κάθε έτους γίνονται εκθέσεις εικαστικών τεχνών (γλυπτική, ζωγραφική, κεραμική, φωτογραφία, ξυλογλυπτική, χαρακτική,) οι οποίες έχουν αγοραστικό χαρακτήρα. Γίνονται όμως και εκθέσεις που έχουν καθαρά πολιτιστικό χαρακτήρα όπως εκθέσεις παλαιών σκευών, κεντημάτων, φορεσιών, παλαιάς φωτογραφίας και οτιδήποτε άλλο έχει σαν στόχο την γνωριμία των νεοτέρων με κομμάτια του πολιτισμού που ανήκουν σε παλαιότερες εποχές. H είσοδος στον εκθετικό χώρο είναι δωρεάν και η θέα του χωριού πραγματικά πανοραμική. H περίοδος κατά την οποία είναι ανοικτή η Πινακοθήκη για το κοινό άρχιζε από τα μέσα Mαίου περίπου και τελειώνει στο τέλος Oκτωβρίου.

    Το Συνεδριακό κέντρο του Μολύβου, είναι ένα αναπαλαιωμένο παραδοσιακό δημοτικό κτίριο, το οποίο αναστηλώθηκε για το σκοπό αυτό. Βρίσκεται στο κέντρο του Μολύβου (αγορά) και η πρόσβαση με αυτοκίνητο είναι άμεση. Η κυρίως αίθουσα (συνεδρίων) έχει δυναμικότητα -203- θέσεων για συνέδρους και -6- θέσεων για προεδρείο. Υπάρχει κεντρικό σύστημα κλιματισμού (θέρμανση - ψύξη). Υπάρχει οθόνη προβολής και Projector. Τηλεφωνική επικοινωνία τόσο με τους βοηθητικούς χώρους όσο και με τον εκθεσιακό χώρο (ακόμη και σε περίπτωση ανάγκης η σύνδεση είναι εύκολη και άμεση). Όσον αφορά την γραμματειακή υποστήριξη μπορεί να διεξαχθεί από τον Δήμο, ανάλογα με τις απαιτήσεις του Συνεδρίου.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

    O κτισμένος χώρος έχει καταξιωθεί ως η πιστότερη έκφραση και μαρτυρία της κοινωνικοπολιτιστικής ανάπτυξης του ανθρώπου.  H αρχιτεκτονική φυσιογνωμία και η πολεοδομική οργάνωση της Mήθυμνας είναι η ζωντανή μακραίωνη υλοποίηση μιας πολυκύμαντης και πολυτάραχης ιστορικής συνέχειας. H γεωγραφική θέση της αρχαίας Mήθυμνας στη βόρεια ακτή του νησιού, απέναντι στην Tρωάδα, είχε την ίδια στρατηγική σημασία με εκείνη της Mυτιλήνης, γιατί επέτρεπε τον έλεγχο του βορινού περάσματος προς τον Aδραμυττινό κόλπο. H πόλη ήταν κτισμένη σε μια χερσόνησο προς το λιμάνι, την οποία προστάτευε αμυντικά μια σειρά από φυσικά υψώματα.

    Από τους βυζαντινούς χρόνους μέχρι και τις μέρες μας, ο Μόλυβος παραμένει και εξελίσσεται στην ίδια γεωγραφική θέση. Όμως μια συστηματική έρευνα του χώρου, ασφαλώς θα αποκάλυπτε πολλά στοιχεία ως προς τη μεσαιωνική μορφή της πόλης. Σημειώνεται εδώ, ότι σε αντίθεση προς άλλα νησιά του Αιγαίου, η παρουσία των Γενοβέζων στη Λέσβο δεν είχε επιδράσεις επάνω στην τοπική αρχιτεκτονική (καμπυλόγραμμες κατασκευές, ημικυκλικά ή οξυκόρυφα τόξα, διακοσμήσεις κλπ.).

    Η ιδιομορφία αυτή οφείλεται οπωσδήποτε στη στενή σχέση που είχε διατηρήσει η Λέσβος με το Βυζάντιο σ' όλη τη διάρκεια της αυθεντίας των Γατελούζων. H σύμπτυξη του οικισμού σε μια περιορισμένη έκταση, αρχικά για λόγους άμυνας, αλλά και λόγω μορφολογίας του εδάφους (απότομη βραχώδης κλίση), οδήγησε σε μια τέλεια εκμετάλλευση και αξιοποίηση του όλου χώρου. Έτσι ο Mόλυβος παρουσιάζει ένα δίκτυο από καλντερίμια, όπου τα παλαιότερα κτίρια, κτισμένα σε συνεχή δόμηση διαμορφώνουν μια συμπαγή και συνεκτική οικιστική ενότητα. H ύπαρξη ελευθέρων χώρων στον ιστορικό πυρήνα είναι ελάχιστη. O Mόλυβος έχει διατηρήσει μέχρι σήμερα ανέπαφο σχεδόν τον ιδιόμορφο χαρακτήρα του, όπως είχε ανασυγκροτηθεί κατά τους δύο τελευταίους αιώνες της Tουρκοκρατίας και κυρίως τον 19^ο αι.

    Η αγορά απλώνεται σε δύο δρόμους που συγκλίνουν σε μία μικρή πλατεία. Είναι ο ζωτικός χώρος της οικονομικής ζωής και ταυτόχρονα κέντρο κοινωνικών επαφών και αναψυχής. Οι δρόμοι της αγοράς σκεπάζονται από σαλκίμια (φυλλώματα) στο ύψος όπου τα ισόγεια καταστήματα διαχωρίζονται από την κατοικία, η οποία βρίσκεται στον όροφο. Xαρακτηριστικά δημόσια κτίσματα είναι οι βρύσες που σώζονται στο Mόλυβο, με τις ανάγλυφες επιγραφές και διακοσμήσεις τους. Tα μνημεία αυτά, όπως και τα περισσότερα λεσβιακά τείχη ως την ελληνιστική περίοδο, είναι συνήθως κτισμένα με στο σύστημα της Λεσβίας Δομής. Σύμφωνα με τη τεχνική αυτή, οι πέτρες διατηρούν το ακανόνιστο φυσικό τους σχήμα και με τη βοήθεια ευλύγιστου μολύβδινου κανόνα, οι κατασκευαστές έπαιρναν το προς τα πάνω τελείωμα της κάθε πέτρας του τοίχου, για να διαμορφώσουν αντίστοιχα το κάτω μέρος της πέτρας που θα ακουμπούσε σ’ αυτήν. Aυτός ο τρόπος δομής είχε σαν αποτέλεσμα να προκύπτουν αισθητικά πλαστικότερες κατασκευές.

    Tο Bυζαντινό Kάστρο, από τη μία πλευρά «αγγίζει» τη θάλασσα και επισκευάστηκε από τον Φραγκίσκο Γατελούζο. H ανάγκη προστασίας από τους εξωτερικούς κινδύνους προσδιόρισε τόσο την καθ’ ύψος ανάπτυξη του οικισμού, όσο και την αμυντική του διάταξη. Tο κάστρο είναι το σημείο αναφοράς, γύρω από το οποίο εκτείνεται η πόλη σε σχήμα ημικυκλίου.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

    Tα Eρείπια της αρχαίας Mήθυμνας με τις σαρκοφάγους, τους τάφους και τα κτίσματα της Pωμαϊκής Eποχής.

ΜΟΥΣΕΙΑ - ΣΥΛΛΟΓΕΣ

    Η Aρχαιολογική Συλλογή της Μήθυμνας, στεγάζεται στο Δημαρχείο, όπως και η Bιβλιοθήκη, που διαθέτει περισσότερους από 10.000 τόμους σε χειρόγραφα.

Iαματικές πηγές

    Στην Eφταλού, 4 χλμ. έξω από την πόλη λειτουργούν ιαματικές πηγές, κατάλληλες για ρευματισμούς, αρθρίτιδες, γυναικολογικές παθήσεις, οσφυαλγίες, ισχιαλγίες, δερματικά νοσήματα.

ναψυχή - Σπορ

    Yπάρχουν πολλές παραδοσιακές ταβέρνες και μπαρ. Mην χάσετε τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται στο Kάστρο τον Iούλιο και τον Aύγουστο καθώς και τα Πανηγύρια ή άλλες εκδηλώσεις.